Hrabri sineasti
25 FPS, Festival eksperimentalnog filma i videa
Najveće poslastice osmog Festivala eksperimentalnog filma i videa, 25 FPS, bila su dva klasika alternativnog filma s kraja 1960-ih i početka 1970-ih: kratkometražni “Runaway” (1969) Standisha Lawdera i dugometražna “Sveta planina” (1973) Alejandra Jodorowskog, a od aktualnih radova srednjometražne “Palače milosrđa” (2011) Gabriela Abrantesa i Daniela Schmidta.
Iako mu se neki radove nalaze u njujorškoj MoMA-i, Standish D. Lawder nikad nije stekao status velikana američkog eksperimentalnog filma poput Mekasa, Snowa ili Baileyja. Pa ipak, na prijelazu 1960-ih u 1970-te bio je jedno od najzanimljivijih imena američke alternativne scene. Prije kratkotrajne slave koju je na toj sceni zadobio 1970. filmom “Nekrolog” (neprekinuto, trikom izvedeno 12-minutno vertikalno nizanje ljudi na željezničkoj stanici, poentirano odjavnicom na kojoj su “protagonisti” igralački imenovani u skladu s holivudskim načinom imenovanja statista na odjavnim špicama), Lawder je snimio “Runaway”, ostvarenje također usredotočeno na (repetitivni) minimalistički izričaj, no ovaj put zaigrano cijelim tijekom svog trajanja.
Nizanje bizarnih prizora
Riječ je o sedam plutonolikih crtanih pasa koji unutar ekrana televizora (animirano) trče s jednog kraja kadra na drugi i natrag, uz pratnju živahne muzike, i tako punih pet minuta, stvarajući magičan ritam uvijek ponavljajuće radnje čija se energija, uslijed dinamike i strogo ograničenog prostora svijeta djela, napinje takoreći do pucanja. Naposljetku do njega i dolazi – filmska traka unutar televizora se raspada, na ekranu se javljaju smetnje, pozitiv slika pasa prelazi u negativ, a televizor se polako udaljava u dubinu kadra, odakle je na početku izronio, no za sve to vrijeme sizifovska energija rastrčanih pasa, moguće rađenih s osloncem na Camusovo čitanje Sizifa kao sretnog, ne iscrpljuje se. Ukratko, “Runaway” je remek-djelo ultradinamičnog igralačkog minimalizma.
“Sveta planina”, možda najkultniji rad ultrakultnog Čileanca Alejandra Jodorowskog, groteskna je zbirka mnoštva neopisivo bizarnih prizora čija je narativna izlika put sitnog lopova inspiriranog Kristom do spoznaje, omogućene mu djelovanjem tajanstvenog Alkemičara. Film žestoko, i danas iznova aktualno, šiba Katoličku crkvu, konzumerizam, zaluđenost medijem pokretnih i statičnih fotografskih slika, militarizam, pacifizam, žudnju za besmrtnošću itd., da bi na kraju lopovu dodijelio ljubavni mir koji aludira na apokrif o Kristovom životu s Marijom Magdalenom, a sama sebe razotkrio kao iluzionistički konstrukt. S jasnim osloncem na nadrealizam, osobito Dalija, kao i na Fellinija iz razdoblja ključno obilježenog “Satirikonom”, Jodorowsky je kreirao navlastit uradak koji, što dalje odmiče, postaje tematski i ritmički sve zamorniji, no nijednog trena ne gubi sposobnost izbacivanja lucidno maštovitih slika.
Homoerotska motivika
Naposljetku, “Palače milosrđa”, portugalski film Amerikanca Gabriela Abrantesa i njegova suradnika Daniela Schmidta, onirični je ostvaraj sastavljen od niza nerijetko impresivno ambijentiranih tabloa u čijem su središtu dvije erotične, međusobno kontrapunktalno postavljene sestre u pubertetu i njihov odnos sa starom bakom, prijateljicama i životinjama. Abrantes i Schmidt suptilno koketiraju s pedofilsko-gerontofilskim erotizmom začinjenim incestuoznim aluzijama, a homoerotska motivika i šire je prisutna, pri čemu sve te rasute elemente povezuju iznimnom atmosferom sagrađenom od eteričnosti snova. Film najosjetljivije vrste, “Palače milosrđa” svoje autore predstavlja kao iznimno hrabre sineaste u koje polažemo najveće nade.