Najbolji u 2009.
I ove godine, usprkos dominaciji Hollywooda i njegova glavnog hrvatskog zastupnika “Blitz Cinestara”, redovni domaći kino-repertoar ponudio je više od dvadeset jako dobrih filmova, što stoga jer spomenuti hrvatski polumonopolist ipak povremeno olabavi čvrsto stegnute utilitarističke uzde i pripusti u svoj kino-lanac pokoji film i po kreativnoj logici, što zbog “alternativnog” dijela kataloga drugog najvećeg hrvatskog distributera i entuzijastičnog prikazivača “Continental filma” (zagrebački Movieplex), što zbog ustrajnosti glavnog nezavisnog nacionalnog distributera “Discoveryja”, a ponajmanje, nažalost, zbog djelovanja (u teoriji) stožernog alternativnog prikazivača “Propeler filma” i zagrebačkog kina “Europa” (njihov respektabilan prošlogodišnji redovni repertoar ove je godine bio prilično tanašan).
Četvorica najjačih
Kvalitetom su se od “konkurencije” odvojila četiri filma: “Ljubavnici” Jamesa Grayja, “Put oslobođenja” Sama Mendesa, “Gomorra” Mattea Garronea i “Gran Torino” Clinta Eastwooda.
Gray, prvak zrelog američkog independenta, u svom vjerojatno najboljem filmu dosad ponovno se bavi obiteljskim odnosima u imigrantskom newyorškom istočnoeuropsko-židovskom miljeu, no ovaj put pod krinkom “staromodne melodrame” (kako su film okarakterizirali neki naivni kritičari) nudi (superiornu) studiju ljubavne patologije umjesto dosadašnjih kriminalističkih zapleta. Na neki način srodni najnovijem Pamukovom romanu “Muzej nevinosti”, koji također iza paravana velike ljubavne priče zapravo problematizira patološko u erotskom odnosu, “Ljubavnici” s izvanrednom intrigantnošću slikaju erotske manipulacije svog središnjeg lika, svojevrsnog “ljubavnog Toma Ripleyja”, koji u završnici biva poražen, ali paradoksalno (i tragično ironično), taj poraz svi oko njega, uključujući i izvanfilmske gledatelje, doživljavaju kao ostvarenje “prave ljubavi” i happy end za junaka.
U “Putu oslobođenja” Sam Mendes bavi se, može se reći, početnom povijesnom fazom (1950-ih) neugodnog naličja obiteljskog života u američkoj suburbiji, naličja koje je, u njegovu suvremenom razdoblju, sugestivno izložio u svom oscarovskom prvijencu “Vrtlog života”. “Put oslobođenja” još je bolji film, izvanredna analiza odnosa mladih supružnika koji se nakon početnog zanosa suočavaju s međusobnim razlikama u poimanju ljepše zajedničke budućnosti, a sve u znakovitom okružju rastućeg potrošačko-korporacijskog kapitalizma u klasičnom razdoblju “nježnog patrijarhata”.
Sasvim druge stvari zaokupljale su Mattea Garronea u možda najboljem talijanskom filmu posljednjih dvadesetak godina, “Gomorri”. Tu je, naime, riječ o mafiji, prikazanoj krajnje distanciranim, savršeno izvedenim dokumentarističko-mozaičnim stilom, koji potpuno odbija i raskošni romantičarski pristup a la Coppola i Scorseseov barokni naturalizam, da bi maestralno, na dosad neviđen način, deglamurizirao Cosa nostru, precizno prikazavši “birokratski dosadan”, no zato ništa manje podmukao i zloćudan način njezina djelovanja.
I ostali dovoljno jaki
Izvrstan film polučio je i veteranski klasik Clint Eastwood. “Gran Torino” superioran je njegovim prethodnim, daleko razvikanijim ostvarenjima o američkoj i japanskoj perspektivi na čuvenu bitku na Iwo Jimi, kao i drugom njegovom ovogodišnjem uratku, didaktično-moralizatorskoj “Zamjeni”. “Gran Torino” dubinski je politički korektna drama u kojoj naizgledni američki bijeli rasist postaje saveznik novopridošle imigrantske azijske obitelji u otporu lokalnoj (također azijskoj) omladinskoj bandi. Fabularno-dramaturška predvidljivost kompenzirana je majstorskom, danas u američkom filmu vrlo rijetkom, suverenošću klasično-narativnog pristupa te iskrenim i dirljivim emocionalnim angažmanom, čemu točku na i daje posve nepredvidljiva a iznimno efektna završnica kojom Eastwood kao da polemizira sa samim sobom iz Dirty Harry (i kasnijih) razdoblja.
Za ostale jake filmove viđene ove godine u redovnoj hrvatskoj kino-ponudi prostora ima samo za nabrojati: “Slomljeni zagrljaji” Pedra Almodovara, “Koralina i tajna ogledala” Henryja Selicka, “Slumdog Millionaire: Milijunaš s ulice” Dannyja Boylea, “Hrvač” Darrena Aronofskog, “Distrikt 9” Neilla Blomkampa, “Ozbiljan čovjek” braće Coen, “Narednik James” Kathryn Bigelow, “Razred” Laurenta Canteta, “Revanš” Götza Spielmanna, “Valcer s Bashirom” Arija Folmana, “Glad” Stevea McQueena, “Milk” Gusa Van Santa, “Palermo Shooting” Wima Wendersa, “Akvarij” Andree Arnold, “Frost/Nixon” Rona Howarda, “Mamurluk” Todda Philipsa, “Brüno” Sache Barona Cohena, “Kenjac” Antonija Nuića, “Maradona” Emira Kusturice, “Doušnik!” Stevena Soderbergha, “Najsretnija djevojka na svijetu” Radua Judea.