Razorna slika porodice
“Ubojiti Joe”, igrani film Williama Friedkina
William Friedkin jedno je od najvećih imena Novog Hollywooda 1970-ih, ali i autor tog naraštaja čije su se karijere, izuzev one Michaela Cimina, najbrže sunovratile. Tvorac antologijskih filmova “Francuska veza” i “Egzorcist” u svojim je najosobnijim kasnijim radovima, “Mamcu” i “Živjeti i umrijeti u L.A.-u”, nudio suviše mračnu sliku svijeta da bi kao relevantan autor opstao u dominantno reganovskom Hollywoodu 1980-ih.
Nestalna karijera
Tokom 1990-ih i prve polovice nultih godina karijera mu je životarila, da bi naposljetku isplivao iz naftalina tek kad se vratio nekim od polazišta svojih nezavisnih početaka, preciznije nasljeđu komornih, turobnih i provokativnih filmova, kakvi su bili “Rođendanska zabava” (prema drami Harolda Pintera) i “Dečki u skupini” (prvi “službeni” američki film otvoreno homoseksualne tematike, nastao prema drami Matta Crawleyja). Tako se 2006. u Cannesu Friedkin pojavio s filmom “Kukci”, adaptacijom drame Tracyja Lettsa, i dobio nagradu kritike, a prošle mu je godine prilagodba debitantskog komada “Ubojica Joe” istog dramatičara uvrštena na Mostru i također ovjenčana nagradom kritike.
“Kukci” i “Ubojiti Joe”, kako glasi hrvatski distribucijski naslov, filmovi su istovrsnog vizualnog rukopisa i slične fascinacije komornom ambijentacijom, iako su “Kukci”, svedeni na samo dvoje protagonista, eksplicitnije klaustrofobični. No dok je taj film tematizirao očajničku ovisnost usamljene i psihički labilne žene o mentalno pomaknutom muškarcu, koji je zapravo radikalno samoživi emocionalni manipulator, “Ubojiti Joe” zahvaća širi porodični spektar, postavljajući u njegovo središte karizmatičnog uljeza – naslovnog policajca i ubojicu, koji s pozicije nedodirljive moći preuzima kontrolu nad članovima white trash obitelji koji su ga unajmili da ubije njihovu majku odnosno bivšu suprugu, kako bi se dokopali njezina životnog osiguranja. Joe je (u dojmljivoj izvedbi Matthewa McConaugheyja) članovima porodice superioran ne samo inteligencijom i socijalnim statusom, nego i moralom, jer jedini je protagonist koji ima čvrst moralni kod, koliko god pomaknut izvan uobičajenih etičkih granica. No Joe ima slabu točku zbog koje se zapravo i spleo sa sporomislećim ocem radnikom (Thomas Haden Church), grozničavo nervoznim sinom sitnim dilerom (Emile Hirsch) i očevom drugom suprugom striptizetom (Gina Gershon), a to je Dottie (izvrsna Juno Temple), eterično, seksualno neinicirano biće koje istovremeno predstavlja strano tijelo u obitelji, ali i njezin logičan izdanak.
Preuzimanje kontrole
Dottie je na granici svjetova, istodobno nevina i tupa, čedna i korumpirana, u svakom slučaju ekstraordinarna i stoga erotski vrlo privlačna Joeu, dovoljno osjetljivom da prepozna njezinu posebnost, ali i nedovoljne širine uvida da shvati kako u graničnoj situaciji ona za nj može postati kobna. Do granične situacije, dakako, dolazi u samoj završnici, koja dotadašnju tmurnost, ali i protkanost crnim humorom dovodi do vrhunca, ponajprije u nevjerojatnoj sceni oralnog silovanja pilećim batkom. Iza nje slijedi provala najbrutalnijeg nasilja prije nego što ona od koje se to najmanje očekivalo ne presloži odnose moći i ne preuzme kontrolu u svoje ruke.
Razorna, duboko uznemirujuća slika porodice i onog što su ljudi spremni učiniti jedni drugima uslijed socijalne uskraćenosti i genetske hendikepiranosti s jedne strane, odnosno iz pozicije užitka u osjećaju intelektualne i moralne superiornosti s druge, “Ubojiti Joe” najvažniji je film Williama Friedkina u posljednjih tridesetak godina.