Pederi, čekamo vas!
Ako u Srbiji postoji tema koja bi na kazališnim daskama dobro predstavila problem društvene netolerancije, onda je to sigurno diskriminacija homoseksualaca. U balkanskim društvima mržnja prema svemu drugačijem od zapaljivog je materijala i u pravilu gori kao slama: u Srbiji se danas na homoseksualce gleda kao na nešto krajnje odvratno, otprilike kao na govno pored puta koje treba baciti u jamu i zaliti vapnom. U državi koja opasno glavinja već 20 godina, krajnja odbojnost prema homoseksualcima dežurna je tema koja, kada zatreba, zamjenjuje stvarne tegobe: socijalni očaj, dramu oko Kosova, korupciju i politički kriminal.
Srbija kao logor
O takvoj Srbiji govori se u predstavi “Izopačeni”, prema tekstu američkog dramatičara Martina Shermana i u režiji mladog srpskog redatelja Andreja Nosova. Drama koja je ovih dana premijerno izvedena u beogradskom Bitef teatru govori o njemačkom koncentracijskom logoru u kojem su homoseksualci, ako je uopće umjesno uspoređivati, bili tretirani puno gore od Židova, komunista i političkih protivnika. Takav strašni pejzaž poslužio je redatelju da pokaže današnju Srbiju kao svojevrsni logor u kojem se na malom prostoru guraju i rasizam i njegove žrtve, ravnodušni građani i vulgarni primitivci, ljudi kojima se želi oduzeti sloboda i dostojanstvo i oni koji bi im se željeli napiti krvi.
Predstava najbolje funkcionira kao moralna osuda kroničnoga i brutalnoga političkog obračunavanja u današnjoj Srbiji, u kojoj se javna diskusija uglavnom kreće oko pitanja “da vidimo čija majka crnu vunu prede”, gdje se neistomišljenicima otrovno prijeti u novinama, a homoseksualce lovi po ulicama i haustorima. U tom smislu, izraz je velike hrabrosti svih koji su u njoj sudjelovali. Nije, naime, teško zamisliti – kao onomad u zagrebačkoj Močvari, za prikazivanja filma o Milku Đurovskom – da za vrijeme ove predstave, u kojoj se muškarci otvoreno ljube, tipovi pod kapuljačama što krstare Beogradom sa željeznim šipkama jednostavno upadnu u dvoranu i naprave lom.
Bez unutarnje energije
Predstava, dakle, dobro funkcionira na razini moralne parabole, ali ne i na planu konkretne izvedbe. Grupa mladih glumaca (uz pomoć starijega kolege Branka Cvejića) uglavnom je izvanjskim sredstvima oslikala život, ponašanje i sudbinu homoseksualaca, no nedostajalo je unutarnje glumačke energije i određene proživljenosti da bi se pokazalo što danas znači “biti peder” u društvu punom predrasuda i mržnje. Takvo unutarnje pulsiranje bilo je prisutno jedino kod Albana Ukaja, glumca iz Prištine, koji je u koncentriranoj i samozatajnoj ulozi homoseksualca iz Mauthausena pokazao tu univerzalnu poziciju žrtve, koja u klasičnom ili današnjem fašizmu određuje svakog čovjeka druge vjere, nacionalnosti ili seksualne orijentacije.
Sve u svemu, “Izopačeni” u Bitef teatru novost su na prilično konvencionalnom repertoaru beogradskih kazališta te predstavljaju provokativnu i ljekovitu temu u jednom od nasilja umornom društvu.