Arriaga u Trebinju

Film Krugovi Srdana Golubovića

Čin Srđana Aleksića – mladog vojnika Republike Srpske koji je u ratnom Trebinju pokušao spasiti poznanika Muslimana od teškog batinanja kojem su ga podvrgla trojica drugih pripadnika iste vojske, pa onda sam doživio još teže premlaćivanje uslijed čega je umro – rijedak je humani akt herojske razine zabilježen u prošlom ratu na ovim prostorima. Isticanje Aleksića kao junačkog primjera ljudskosti jako je smetalo srpskim nacionalistima koji su u tome vidjeli “uobičajena” antisrpska posla, dok su s druge strane nacional-liberali ubijenog mladića isticali kao plemenit ili čak uzvišen primjer srpstva. Dakle, na djelu je bilo uobičajeno nadmetanje desnih i lijevo-liberalnih oko toga čije je rodoljublje i čiji je patriotizam ljepši i bolji, uz podrazumijevanje da su potonje dvije kolektivističke apstrakcije neupitne moralne vrline.

Lijevo-liberalnu poziciju u tom sporu drži i Srdan Golubović, režiser filma “Krugovi” koji, polazeći od opisanog stvarnog događaja, priča fiktivnu priču o mogućim posljedicama Aleksićeve herojske ljudskosti. Golubović u intervjuu “Politici” kaže: “Bilo je komentara da snimamo još jedan antisrpski film. Čin Srđana Aleksića je jedna od najsvetlijih priča u našoj novijoj istoriji, priča koja nas na najbolji način predstavlja u svetu.” Odličan komentar Golubovićeva govora iz mi-perspektive, kojom on za reprezentaciju apstraktnog (srpskog) kolektiviteta (u svijetu) prisvaja individualni moralni čin konkretnog pojedinca, dao je Uglješa Vuković u tekstu objavljenom na sajtu Tačno.net, no za razliku od Vukovića koji je film, nakon Golubovićeva intervjua, odbio pogledati, kritičar “Novosti” nije bio tako radikalan.

Polazeći od tekstualnog predloška najpoznatijeg novijeg srpskog scenarista Srđana Koljevića i njegove supruge Meline Pote, uz najkvalitetniju dosad suradnju svog stalnog direktora fotografije Aleksandra Ilića, Golubović (“Apsolutnih sto”, “Klopka”) polučio je solidno ostvarenje koje, međutim, što više ide kraju, to više gubi na ritmu, a dobiva na eksplicitnoj didaktičnosti i patetici. Dok se “Klopka” intenzivno oslanjala na roman “Ripleyjeva igra” Patricije Highsmith, “Krugovi” takav oslonac pronalaze u radu scenarista Guillerma Arriage (“Pasja ljubav”, “Babel”, “Tri sprovoda Melquiadesa Estrade”), njegovoj narativnoj shemi ispreplitanja različitih priča povezanih nekim likovima i još znakovitije nekim višim, reklo bi se metafizičkim integrativnim faktorom. Za Arriaginim pristupom mnogi su posezali i on se s godinama prilično potrošio (pa je i njegov redateljski sudrug Iñarritu prestao surađivati s njim), no Golubović i bračni par Koljević smatrali su da tu još ima žara koji bi mogao planuti. I nisu bili posve u krivu. Jest da je ideja koncentričnih krugova zla i dobrote koji se šire iz istog središta, posredovana izrazito konstruiranim narativom, odveć “već viđen” postupak, ali njegova je realizacija kompetentna sve do završnog dijela filma, kad scenaristi i režiser počnu žestoko podcrtavati ono što je ionako više nego jasno (da je otac ubijenog dobio zamjenskog sina u sinu jednog od ubojica), uz to ne prezajući od patetike, kao u sceni kad čak i nepokolebljivi zlikovac pusti suzu i time manifestira da i u njemu ima ljudskosti.

“Krugovi” su naime jako kršćanski film, što je podcrtano i činjenicom da spomenuti par – oca i njegova “novog sina” – povezuje rad na premještanju starokršćanske crkvice, i u tome nema ničeg lošeg. Osim što se uslijed silne ljudskosti i milosrđa malčice izgubila estetska mjera.