Kriza u EU-u i evropska ljevica

Čega nema tog se ne odreci! Ovom parafrazom Brechtova poziva, koji je svojedobno u nas poslužio i kao inspiracija za jedno kazališno okupljanje, u istoimenoj predstavi družine Coccolemocco, mogli bismo uvesti u naš interes za predstojeće evropske izbore. Iz lijeve perspektive. Za razliku od mainstreama kojemu je normalna ljevica ona socijaldemokratska, kakva je danas, a sve ljevije od toga spada u ekstremizam (čime on uzaludno pokušava, zajedno s vladajućima, delegitimirati ljevicu kao takvu!), nama stranačka ljevica počinje oko Stranke evropske ljevice (EL). Tamo su ujedinjene snage kao što su SYRIZA iz Grčke, Izquierda Unida i PCE iz Španjolske, Rifondazione Comunista iz Italije, PCF i Parti de Gauche iz Francuske, njemačka Die Linke, portugalski Bloco de Esquerda. Sada im se želi pridružiti i novoosnovana slovenska Ujedinjena ljevica, koju čine Inicijativa za demokratski socijalizam (IDS), Stranka za održivi razvoj Slovenije i ekosocijalizam (TRS) i Demokratska stranka rada (DSD). Svi oni odlučili su na svom kongresu, još krajem prošle godine, da će podržati Aleksisa Ciprasa kao svog kandidata za predsjednika Evropske komisije. No činjenica da je vladajuća socijaldemokracija, pa i socijalisti, ne samo u nas, sigurno kriva, još ne znači nekim automatizmom u funkcioniranju proturječja da su ove stranke neka garantirano prava ljevica. Još kompliciranije: to ne znači da one, bilo prave ili krive, imaju dobru strategiju i taktiku s obzirom na evropske izbore, pa i s obzirom na cjelokupno stanje u Evropskoj uniji kao takvoj.

Skicirajmo još jednom ispočetka: postoji kriza svjetskog kapitalizma, a kao samo jedan izraz te krize i kriza u EU-u. Daljim sužavanjem problema dolazimo do krize eurozone, koja je samo simptom širih procesa. Na svjetskoj razini krizi se ne nazire kraj, usprkos službenom lažnom optimizmu u EU-u i stvarnom blagom oporavku u SAD-u. Politike koje sprovode vladajući u EU-u uglavnom su vatrogasne prirode i to na način iz viceva poznatih vatropiraca. Podmetači požara ujedno su i njihovi gasioci. Tako zaustavljanje produbljivanja rascjepa oko jednog problema samo služi pripremi objave novih i većih kontradikcija i problema, na nekom drugom području. Evropski lideri, a to danas znači buržoaski lideri, bili oni više klasično politički ili “tehnokratski” usmjereni, skaču s jednog rješenja na drugo, jer ne smiju stati i dozvoliti da se bicikl koji jašu prevrne (u toj igri neki lokalni biciklisti iz “predevropskih” vremena, poput npr. Kutle, mogu ostati bez bicikla). A što se u toj igri događa s namjerno razbijenim radničkim pokretom, sindikalnim pokretom i cijelom onom reformističkom scenom koja proizlazi iz tog miljea? Pa oni kaskaju za vladajućima, vodeći uglavnom obrambene, reaktivne bitke, na protivničkom terenu.

Uzmimo izdvojeni primjer krize eurozone koja i nas, koji nismo u njoj, posredno pogađa. Ako je to samo jedno od lica globalne krize kapitalizma, to ne znači da se ona u svakoj od zemalja EU-a manifestira na isti način i u isto vrijeme. Evropa je garancija mira, a njezina valuta euro garancija je privrednog rasta, integracija i konvergencije evropskih ekonomija. Euro, ta jaka i kredibilna valuta, koja omogućuje povoljno kreditiranje privreda, prevencija je povratku inflacije, od koje su patile baš slabije zemlje evropskog ruba, pa i Jugoslavija 1970-ih i 1980-ih godina. Tko još vjeruje u ove rečenice danas, kada se vrijeme začinjanja velikog kriznog ciklusa, baš iz današnje perspektive, čini kao blagoslov bolje prošlosti? Jer sve se, baš oko eura, obrnulo u svoju suprotnost. Iako on nije razlogom krize, rigidnost kojom se brani njegov tečaj samo produbljuje razdor između “uspješnih” i “neuspješnih” privreda te između prebogatih i presiromašnih, kojih ima, bez obzira na “uspjehe”, posvuda.

U borbama frakcija vladajućih za sada pobjeđuju oni koji se i dalje drže eura i tijela EU-a. Jer za njih je, usprkos katastrofama koje iza sebe ostavljaju, svaka radikalna alternativa gore rješenje. Zato su dvije ključne riječi oko kojih oni pokušavaju održati konsenzus “Evropa” i “demokracija”, piše o tome Claudio Bellotti, član nacionalnog odbora talijanske Rifondazione Comunista, u svom članku o evropskim izborima. Na njima sudjeluje, rekli smo, i njegova stranka, no to ovoga autora ne priječi da bude radikalni kritičar trenutne taktike evropske ljevice. Pričati da su tzv. evropske integracije kako se sada sprovode jedini garant mira i kooperacije među državama u Evropi, te jedina brana od mogućeg, navodno centru izvanjskog, nadirućeg ekstremizma (naravno, lijevog i desnog, u lažnoj ekvidistanci), postaje pričom podjednako većini neuvjerljivom poput one o spašavanju ekonomija snažnim eurom. Kada netko širi svoju “demokraciju” ako već ne bespilotnim letjelicama iz kojih se bombardira “suvišno” stanovništvo (to su zapadne tekovine namijenjene nekada Trećem svijetu), a ono traženjem drastičnih ekonomskih rezova na račun većine stanovništva i zemalja ruba, te donekle i centra EU-a, onda takvom usrećitelju “evropskom slobodom” ne trebaju politički organizirani neprijatelji da bi u masama postao omrznut. U takvoj situaciji buržoazija zove, mišljenja je Bellotti, ali i mnogi drugi sudionici diskusije na evropskoj ljevici, vođe “reformističke” ljevice (a danas su sve organizirane političke snage “reformističke”!) da pomognu u iznalaženju rješenja.

Iako je cijeli projekt tek na svom početku, pa bi spomenutoj grupi oko Evropske ljevice trebalo dati vremena da najprije uđe značajnije u evropske institucije i u parlamente matičnih država, prije no što počnemo s kritikom njihovih stavova, neke stvari su već sada vidljive. Taktika pomoći u “demokratizaciji EU-a” preko zagovaranja drugačijih ekonomskih politika od početka je krajnje redukcionistička. Opravdati bi je mogla samo vrlo razvijena svijest da se radi o pukoj taktici, iza koje stoji puno sveobuhvatnija strategija nastupanja radničkih klasa na evropsku političku scenu. Da se ne radi o pukoj socijalizaciji spašavanja evropskog kapitalističkog projekta, bez da se u pitanje stave proturječja koja se unutar kapitalizma, kao svjetskog sistema, ne mogu riješiti na dobrobit sviju. Utopija na bazi kapitalizma ujedinjene Evrope brani, naravno, interese kapitala, za koji više nije jasno ni da je evropski. I to na način koji snagom višestruko premašuje pojedinačne države-nacije.

Znači li to da se ljevica treba povući u nacionalne okvire? Nikako. No ono što za početak treba priznati jest da kapitalizam našim masama više nema što za ponuditi. Prije 200 godina, činjenice nacionalnih ujedinjenja u Evropi značile su širenje tržišta, kreiranje osnove za moderne industrije i stvarni ekonomski i društveni razvoj. No vremena uspinjućih buržoazija, u centru i na periferiji, pa i tamo gdje su one (i njima pripadajući državni projekti) sasvim “nove”, danas su prošlost. Pokušaji da se danas uspostavi federalna evropska država, na kapitalističkoj osnovi, posvuda vode u regresiju. Ljevica bi tome, želi li baš biti evropska, morala suprotstaviti cjelovitiji alternativni model evropske socijalističke federacije, a ne samo alternativne ekonomske politike, ne želi li vječno igrati na protivničkom terenu.