Stil i melankolija

Nakon naturalističke krimi-trilogije “Pusher”, koja ga je međunarodno afirmirala paralelno s festivalsko-kritičarski uglednijim zemljakom Larsom von Trierom, Nicolas Winding Refn napravio je 2008. u Velikoj Britaniji svojevrsni prijelazni film “Bronson”, gdje se njegova fascinacija mogućnostima prikazivanja nasilja i ekstraordinarnim pojedincima manifestirala kroz jedan više igralački modus, da bi potom uslijedila tri filma u nizu koji egzistencijalnu prazninu šutljivih borilačkih junaka “većih od života” prikazuju u odgovarajućem, “većem od života” modusu.

Prvi od tih filmova, “Valhala se budi” (2009.) , bio je stilski odveć manirističan za vlastito dobro (i mogao se doživjeti kao pompoznija varijanta “Highlander” filmova, odnosno stila njihova tvorca Russella Mulcahyja), no drugi, “Vožnja” (2011.), snimljen u Americi, svojim implicitnim osloncem na tradiciju samurajskih filmova i njihova francuskog “prevoditelja” Jean-Pierrea Melvillea, kao i eksplicitnim metafizičkim sugestijama u miljeu prepunom tzv. specifične američke atmosfere, odjeknuo je daleko bolje. Refn je u Cannesu dobio nagradu za najbolju režiju, pala je čak i jedna oskarovska nominacija (za montažu zvuka), film je obasut nepreglednim mnoštvom raznoraznih drugih nominacija i nagrada, a nemali broj kritičara stavio ga je na listu najboljih ostvarenja godine. Ipak, mana mu je bila što je u završnici dirljiva poetska nastojanja snizio trivijalnom violentnošću i poprilično proizvoljnim svršetkom. Sada je pred nama treći uradak neformalne Refnove “metafizičke” trilogije, “Samo Bog oprašta”, koji s prethodnikom povezuje fascinantni Ryan Gosling u glavnoj ulozi, no američki je milje zamijenjen tajlandskim, a prodiranje u modernističke poetičke prostore još je intenzivnije (spoj dalekoistočne ambijentacije i formalnog eksperimentiranja može asocirati na “Ulaz u prazninu” Gaspara Noéa).

U “Samo Bog oprašta” Ryan Gosling je Julian, voditelj borilačkog kluba u Bangkoku i trgovac drogom, čovjek koji ostavlja dojam emotivne prigušenosti i melankolije, u nemaloj mjeri i duševne tuposti. No njegov moralni osjećaj sasvim je pouzdan – odbija ubiti čovjeka koji mu je ubio starijeg brata, kad shvati da je brat masakrirao čovjekovu maloljetnu kćer. Saznavši za to, Julianova beskrupulozna majka (Kristin Scott Thomas), šefica narkotrgovine, bezuvjetno traži od sina da osveti brata, a to znači ne samo da ubije njegova ubojicu, nego i karizmatičnog policajca Changa (Vithaya Pansringarm), koji je ocu maloljetnice omogućio da se osveti ubojici kćeri, usput kaznivši i samog oca odsijecanjem ruke zato što je kći gurnuo u svijet prostitucije. Traumatizirani Julian, koji užitak pronalazi u osebujnoj erotskoj interakciji sa sofisticiranom seksualnom djelatnicom Mai (Yayaying Rhatha Phongam), mora pronaći ravnotežu između pokornosti dominirajućoj majci i vlastita moralnog osjećaja. Sam pak Nicolas Winding Refn gledateljima ravnotežu remeti miješajući kadrove i scene – što se gotovo redovno odigravaju noću, u (polu)tami i sjenama, s mnogo intenzivne crvene boje i podosta neona – na takav način da je nerijetko nemoguće shvatiti što je stvarnost, a što zamišljaj likova (koji se redovito kreću hipnotički usporeno), pri čemu veliku ulogu ima (montažno) igranje pogledima protagonista.

Sve je to garnirano (linčovski) ekscentričnim trenucima poput Changova pjevanja u noćnom baru mladim policajcima, pa film kao cjelina ima pomalo sumanut ton i može ga se opisati kao oniričko-metafizičku mistifikaciju koja se možda čak približava eksploatacijskom art-kiču. Ali opet, “Samo Bog oprašta” prepun je stila i melankolije, onog najboljeg što film može pružiti, i zato nesumnjivo zaslužuje preporuku.