Pokrajine

Projekat Etnografskog muzeja u Beogradu uz finansijsku pomoć Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije

Narodne nošnje Srba u Baranji

Projekat “Narodne nošnje Srba u Hrvatskoj krajem 19. i u prvoj polovini 20. veka” ima za cilj da utvrdi i zaštiti regionalni, etnički i kulturni identitet Srba u pojedinim oblastima Hrvatske. Prva sistematska terenska istraživanja završena su tokom ove godine u Baranji

Istraživački projekat Etnografskog muzeja u Beogradu “Narodne nošnje Srba u Hrvatskoj krajem 19. i u prvoj polovini 20. veka” ima za cilj da se regionalni, etnički i kulturni identitet Srba u pojedinim geografskim oblastima Republike Hrvatske utvrdi i radi očuvanja zaštiti. Projekat finansiraju Etnografski muzej u Beogradu i Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.

U skladu sa ovim projektom radi se na obradi muzejske građe iz Slavonije i Dalmacije, započeto je istraživanje nošnje Srba u Moslavini, dok su prva sistematska terenska istraživanja završena u Baranji tokom 2008, 2009. i u 2011. godini. Obavljena su prema putnim nalozima Etnografskog muzeja u Beogradu i uz pismenu saglasnost Konzervatorskog odjela uprave za zaštitu kulturne baštine Ministarstva kulture Republike Hrvatske iz Osijeka i usmenu saglasnost i podršku kolega iz Etnografskog odjela Muzeja Slavonije iz Osijeka.

Terenski rad

Rad na terenu Baranje podrazumevao je prikupljanje nove, ali i proveru i dopunu muzejske građe koja se čuva u Etnografskom muzeju u Beogradu. Teme kojima je posvećena veća pažnja bile su ženska oglavlja, naročito ona zlatom vezena (marama – rogalj i baranjska ubrada) i pregače u muškoj nošnji, odnosno utvrđivanje njihove ritualne i socijalne funkcije kao jedinstvenog primera korišćenja pregače u muškoj nošnji. Dobijeni rezultati i zaključci biće objavljeni u stručnom radu koji će uslediti nakon sređivanja i obrade prikupljene građe.

Tokom 2008. i 2009. godine istraživanja su vršena u Popovcu, Belom Manastiru, Bolmanu i Jagodnjaku, dok su završna terenska istraživanja obavljena u Belom Manastiru i selima Dardi, Kneževim Vinogradima i Jagodnjaku u periodu od 18. do 22. jula ove godine.

Ove, kao i prethodnih godina, pregledane su kolekcije odevnih predmeta i porodične fotografije koje čuvaju pojedine porodice. Pregledan je i fundus nošnji ansambla narodnih igara i pesama “Branko Radičević” iz Darde. Uprava i članovi ovog ansambla čuvaju pojedine veoma retke i vredne odevne predmete s kraja 19. veka (ženska košulja i muški prsluk ukrašeni zlatovezom).

Kazivači su bile uglavnom žene rođene tridesetih godina 20. veka, one koje dobro pamte svoje majke i bake, njihov način odevanja i koje njihovu odeću čuvaju sa posebnom ljubavlju, pažnjom i pijetetom. Kao dobri kazivači o odeći muškaraca, ali i žena, osim Milana Dvornića, izvrsnog poznavaoca celokupne tradicionalne narodne kulture Srba u Baranji, pokazali su se još i Nikola Dvornić iz Popovca, Jovan Vilić iz Bolmana i Vidoje Dragojlov iz Kneževih Vinograda.

Razgovori sa kazivačima

U Dardi sam, zahvaljujući Ljeposavi Grubor, imala priliku da u prostorijama ansambla narodnih igra i pesama “Branko Radičević” vidim, fotografišem i zabeležim iscrpne podatke o predmetima koje čuvaju porodice Banac, Radaković, Drenovac, Grubor i Ljubović. Odevni predmeti su uglavnom pripadali prethodnoj generaciji članova ovih porodica. Neki od njih potiču iz sela koja se nalaze u Mađarskoj (Batosek, Dunasečuj, Maiš), odakle su se posle potpisivanja Trijanonskog sporazuma u Versaju 1920. godine njihovi preci doselili u južni deo Baranje (pripao Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca nakon Prvog svetskog rata).

Toj grupi predmeta pripadaju muški prsluk i košulja Vlajka Petkovića (1911-1998), koje danas čuva njegova kći Slobodanka Banac iz Darde. Milanka Kurlagić, rođena Pešić, u svom domu u Belom Manastiru čuva predmete iz porodice Pešić iz Branjine. To su delovi radne i svečane ženske odeće koje je izradila i nosila njena baka Alka Kosić (umrla 1970) i tetka Ljubica Kosić (1925-2000).

U Kneževim Vinogradima, u domu Stojana Pešića, ljubaznošću njegove supruge i sina Predraga, člana Srpskog kulturnog društva “Prosvjeta”, obavljen je razgovor sa kazivačima Ljiljanom Ljubović, Vidojem Dragojlovim i domaćinom. Teme su bile odevanje žena i  muškaraca krajem 19. veka, između dva svetska rata i neposredno posle Drugog svetskog rata. Zabeleženi su podaci o odevnim predmetima od kože, odevanju dece, tehnikama veza primenjivanim na ženskoj odeći, o kroju pojedinih haljetaka itd. Fotografisana je vunena marama za ogrtanje iz dvadesetih godina 20. veka koju je nedeljom pri odlasku u crkvu nosila Marija Ikonić. Nasledila ju je njena ćerka Milena.

Ubrade i čarapci

U Jagodnjaku je obavljen razgovor sa kazivačima Jelenom Lenkom Stojković, Anđelijom Sarkanjac, Nadom Šalajić i bračnim parom Omerkom i Stevom Bošnjak. Lenka  i Anđelija su poslednje mlade koje su Jagodnjaku bile ubradite. Muzeju su ustupile fotografije iz 1955. i 1956. godine, snimljene u svatovima gde su one kao supruge kumova (kočijaš i kočijašica) nosile ubradu.

O čarapcima i izradi ove za Baranju karakteristične obuće, pričala je za razgovor i prenošenje svog znanja i umeća uvek raspoložena tetka Anđelija Sarkanjac. Ljiljana Ljubović nam je govorila o čarapcima koji su izrađivani i nošeni šezdesetih godina u Kneževim Vinogradima. Jovan Nedić iz Jagodnjaka ustupio je Muzeju pet fotografija koje svedoče o odevanju Bolmanaca u prvoj polovini 20. veka (iz obimne građe koju je prikupio radi objavljivanja monografije o selu Bolmanu).

Zahvale vrednim domaćinima

Nakon završetka rada u Baranji, gde su mi Baranjci u tri navrata ukazali gostoprimstvo, želim da se zahvalim svima koji su svojim angažovanjem pomogli njegovu uspešnu realizaciju. Prvenstveno zahvaljujem Milanu Dvorniću, koji je došavši 2006. u Etnografski muzej u Beogradu radi uspostavljanja saradnje na neki način inicirao ovo istraživanje. Njegovoj supruzi Živki Dvornić, koja mi je prvih godina pružila iskreno i srdačno gostoprimstvo svesrdno pomažući oko izbora kazivača i uspostavljanja kontakta sa njima.

Kulturnom društvu “Prosvjeta”, pododbor Osijek, čiji su me članovi Dušanka Tanacković, Pero Rajković i Milenko Vasiljević prve godine dočekali i bili domaćini. Nadi Šalajićkoja mi je preko svojih rodbinskih veza i poznanstava preko SKD-a “Prosvjeta” i ansambla narodnih igara omogućila kontakt sa dobrim kazivačima, a i sama se pokazala kao dobar kazivač. Poseduje i čuva značajnu kolekciju odevnih predmeta iz porodice Šalajić.

Posebnu zahvalnost dugujem svim kazivačima koji su me srdačno i toplo primali u svoje domove, strpljivo davali podatke i trudili se da što više saznam, mada se često dešavalo da zbog ograničenog vremena koje mi je bilo na raspolaganju dolazim bez najave.

Vera Šarac-Momčilović, muzejski savetnik u Etnografskom muzeju u Beogradu

Konstituisano vukovarsko Veće srpske nacionalne manjine

Predsednik Đorđe Macut

Prioritet u radu Veća u narednom četverogodišnjem mandatu biće zapošljavanje pripadnika srpske zajednice u Vukovaru

U Vukovaru su konstituisana Veća srpske nacionalne manjine Vukovarsko-sremske županije i Grada Vukovara. Predsednik gradskog Veća je Đorđe Macut, a njegova zamenica Sanja Vukičević. Macut je istakao da će prioritet u radu Veća u narednom četverogodišnjem mandatu biti zapošljavanje pripadnika srpske zajednice u Vukovaru, posebno u preduzećima koja su u vlasništvu grada, dodajući da srpska nacionalna manjina može biti zadovoljna finansijskim sredstvima koja grad izdvaja za srpska sportska i kulturna društva te za obnovu sakralnih objekata i spomenika kulture. Đorđe Macut je i jedan od petero većnika SDSS-a u vukovarskom gradskom veću nakon prevremenih lokalnih izbora održanih u februaru ove godine.

Za predsednika županijskog VSNM-a izabran je Miodrag Nedeljković, koji je tu funkciju obavljao i u prošlom mandatu, a njegova zamenica naredne četiri godine biće Dragana Jeckov. D. B.

Nakon ljetnih manjinskih izbora

Ogulin, Krnjak i Vojnić dobili svoja Vijeća

Članovi VSNM-a mahom dolaze sa liste SNV-a, koja je dobila najviše glasova u Karlovačkoj županiji

Na konstituirajućoj sjednici VSNM-a Grada Ogulina za predsjednika u narednom četverogodišnjem periodu izabran je Neven Ivošević, a za njegovog zamjenika Mićo Zatezalo, inače vijećnik SDSS-a u županijskoj skupštini.

Od 15 vijećnika lista SNV-a osvojila je 14 mandata. U Općini Krnjak za predsjednicu VSNM-a izabrana je Milena Sipić, a za njenog zamjenika Dejan Mihajlović. Ostali članovi Vijeća su Radojka Alimpijević, Mirna Bakiš, Željko Grijaković, Nedeljka Grudić, Ilija Kosanović, Slobodan Malić, Željko Novković i Aleksa Šaula. Svi članovi Vijeća sa liste su SNV-a.

I u Vojniću je apsolutnu pobjedu odnijela lista SNV-a. Na konstituirajućoj sjednici za predsjednika i potpredsjednika općinskog VSNM-a izabrani su Nikola Tesla i Bojan Trbojević.

Konstituirajuća sjednica VSNM-a Karlovačke županije zakazana je za 9. septembra. Najozbiljniji kandidat za predsjednika u drugom mandatu je Rade Kosanović, inače načelnik Općine Krnjak. M. C.

Zvezdini veterani u Negoslavcima

Veterani FK “Crvena zvezda” iz Beograda, u organizaciji Opštine Negoslavci i domaćeg istoimenog fudbalskog kluba, početkom sedmice gostovali su u ovom mestu pored Vukovara. Više stotina ljubitelja fudbala iz šire okoline došlo je videti fudbalske majstorije bivših Zvezdinih vedeta, među kojima su bili Milan Jovin, Zdravko Borovnica, Goran Živanović, Slaviša Čula, Nenad Vanić, Jovan Stanković, Miloš Bursać, Branko Nikolić, Vladan Žikić, Dragan Stevović, Zoran Sarić i drugi.

U delegaciji sekcije veterana bili su proslavljeni Zvezdini asovi Vladica Popović i Ratomir Dujković, koji je rođen u Borovu naselju. Sa dva pogotka Vanića i jednim Bursaća, Zvezda je pobedila domaćina rezultatom 3:1.

– Dobili smo nove prijatelje, a odavna znamo da u ovom kraju ima dosta Zvezdinih navijača – rekao je Vladica Popović zahvalivši domaćinima.

Prigodne poklone gostima je uručio opštinski načelnik Dušan Jeckov. Naglasio je kako je Negoslavčanima bila dugogodišnja želja da Zvezdine nekadašnje vedete, među kojima je bilo i finalista Kupa UEFA-e iz sezone 1978-79. (Jovin i Borovnica), zaigraju na mesnom stadionu i razgale navijačka srca. B. Rkman

• 
  

Životna priča Petra Grbića iz Mohova kraj Vukovara

Nesrećna ljubav narodnog pesnika

Petar Grbić i njegova ljubav, Dragica iz Runjana, dopisivali su se intenzivno 1970-ih godina. Razmenili su slike i odlučili se uzeti, a da se ni videli nisu. Ali tu priča tek počinje…

Vedar, nasmijan, živa enciklopedija datuma i detalja, optimista iako živi od socijale, večito zaljubljen, ne piše pesme za zbirke i knjige nego za dušu.

– Samo razmišljaj o dubokom sećanju i eto te očas tamo – počinje svoju životnu i poetsku storiju narodni pesnik i Titov akcijaš Petar Grbić, danas nezaposleni električar iz Mohova kraj Vukovara. Tako je nastala i njegova prva od ukupno 240 pesama koje je napisao.

– Sedeo sam na brdu iznad mojeg Mohova, na desnoj obali lepog plavog Dunava i napojen živom prirodom, bojama, mirisima… sročio sam svoje prve stihove u životu, posvećene lepom Mohovu. Bilo je to davne 1970. godine.

Naglašavajući kako je oduvek više volio sanjarenje nego učenje, Petar kaže da svoje pjesme nikada nije publikovao, nikada nije učestvovao na nekim značajnijim pesničkim susretima. Pesme ne piše, one se rađaju u njemu. Čita ih za svoju dušu i dušu prijatelja.

Lažno pismo

– Da, jedino sam ponešto objavljivao u nekadašnjim “Borovskim novinama”, a sve moje pesme su zapisane u mojim sveskama i deo su moje ostavštine – govori Petar.

Nikada se nije ženio, a nakon smrti majke sam živi u Mohovu, na pola puta između Vukovara i Iloka.

Njegova je priča zaista zanimljiva. Rođen je 1955. u Vukovaru, a sa ponosom ističe svoje ličke korene. Petrov otac Jovan bio je iz Vrhovina, a majka mu Zorka iz Visuća kraj Udbine. Jovan je bio sluga kod bogatih sremskih paora, a kada mu je dosadilo čuvanje ovaca i timarenje krava i kada je stasao za ženidbu, pronašao je Zorku, dete ličkih kolonista.

– Tako smo nastali moj brat i ja, ali brat je premlad umro, prije koju godinu i majka, pa sam danas sam. Sam sam fizički, ali ne i duhovno. Moj duh je čas u Mohovu, čas u Visuću, kamo sam do rata redovno odlazio i napajao se Likom – govori Petar u jednom dahu.

Najveća inspiracija mu je jedna Dragica iz Runjana kraj Loznice. Dopisivali su se ona i Petar sedamdesetih godina. Razmenili slike i nakon tri godine dopisivanja odlučili se uzeti, a da se ni videli nisu. Međutim, 1973. dobio je pismo u kojem ga nepoznati muškarac obaveštava da je Dragica poginula u saobraćajnoj nesreći. Prisećajući se tih dana, Petar kroz suze priča kako je, vodeći se pismom Dragičinog “rođaka”, krenuo na sahranu voljenog bića, ali mu je pozlilo na vukovarskoj autobuskoj stanici, pa je umesto u Runjanima završio u vukovarskoj bolnici.

– Nosio sam tada verenički prsten koji sam kupio, da ga stavim na mrtvački sanduk – priseća se Petar. Kaže da se od tog prstena nije razdvajao godinama. Njegova agonija, ali i pesnička inspiracija, trajala je narednih desetak godina, sve dok sasvim slučajno, u jeku proteklog rata, nije upoznao rezervistu iz Loznice koji mu je rekao da je Dragica živa i zdrava, da je razvedena i da je bila udana upravo za čoveka koji je Petru poslao pismo lažnog sadržaja. Javio se novi tračak nade.

– Zajedno sa pokojnim bratom prodavao sam piće za Spasovo, naš seoski kirbaj, kako bih imao novac za put do Loznice. Krenuo sam na put i nakon silnih peripetija, uz pomoć svoje intuicije i njenih daljih rođaka, došao sam 1994. napokon do Dragice, uručio joj posle 14 godina verenički prsten i dan-danas smo u kontaktu – priča Petar.

O svojoj ljubavi prema Dragici piše i svoj jedini prozni rad.

Titov akcijaš

Zašto se ne ženi kada ta iskra i žar traju sve do danas?

– Kako da se ženim na socijali? – kratko odgovara. – A i ovako je nekako lepše i nevinije.

Petar je imao aktivnu korespondenciju i sa velikom Desankom Maksimović. I danas čuva tu prepisku. Sa ponosom ističe kako je bio učesnik više radnih akcija, odnosno Titov akcijaš.

– Sisak ’77, Šamac-Sarajevo ’78, Vlasinsko jezero ’79. samo su neke od većih akcija na kojima sam bio i udarnički radio – priseća se Petar.

Svedok Petrovog udarničkog rada bio je njegov bivši akcijaški “komandant”, Vukovarac Đorđe Macut.

– Jednako je bio udarnik sa kolicima i krampom, kao i sa pesničkim perom, dok nam je naveče pored logorske vatre čitao svoje pesme – kaže Macut.

Jedan od Petrovih najdražih motiva je Lika, zemlja roditelja mu, ali i njegova.

– Nedavno su me zvali iz Like, pitaju ‘oću li prodati šumu. Ne prodajem očevinu, rekao sam u trenu, iako više nisam siguran hoću li ikada tamo otići – kaže Grbić.

Pesme tematski posvećene Lici piše isključivo ijekavicom.

– Tako se tamo divani, pa je red da tako pišem – u sekundi, čak i kada priča o Lici, Petar se prešaltava sa ekavice na ijekavicu.

Boro Rkman

Projekat HILS-a i Vukovarsko-sremske županije

Skeniranje jednakosti

Predsednik Hrvatskog instituta za lokalnu samoupravu Zvonimir Lauc naglasio je da je jednakost pred zakonom preduslov za ostvarivanje drugih jednakosti

Hrvatski institut za lokalnu samoupravu u saradnji s Vukovarsko-sremskom županijom započeo je provođenje projekta “Skeniranje jednakosti” namenjenog većima i predstavnicima nacionalnih manjina koji ulaze u treći mandat, kao i organizacijama civilnog društva koje se bave manjinskom problematikom. Cilj projekta je povećati efikasnost organizacija civilnog društva u nezavisnom praćenju antidiskriminacijskih politika, kroz jačanje njihovih administrativnih i upravljačkih veština, istaknuto je na početnoj konferenciji održanoj u Vukovaru.

– Akcenat je na jačanju saradnje između organizacija civilnog društva koje se bave praćenjem javnih politika vezanih uz nacionalne manjine u Vukovarsko-sremskoj županiji. Projekat će obuhvatiti niz aktivnosti, kao što su edukacija za organizacije civilnog društva kroz seriju treninga, edukacija putem on-lajn baze podataka, mentorstva kroz individualni rad sa svakom od organizacija, te javne konsultacije koje za cilj imaju održivu saradnju organizacija civilnog društva i jedinica regionalne samouprave – kazala je voditeljka projekta Aleksandra Radošević Sabadoš.

Projekat vredan 150.000 eura finansiraće Evropska unija kroz narednih godinu dana.

Na temu pravnih okvira antidiskriminacijskih javnih politika govorio je predsednik Hrvatskog instituta za lokalnu samoupravu (HILS) Zvonimir Lauc, koji je istakao da je jednakost pred zakonom preduslov za ostvarivanje drugih jednakosti. Potpredsednik HILS-a Davor Brunčić učesnike skupa upoznao je s funkcionisanjem lokalne samouprave, nacionalnih manjina i civilnog društva, dok je o ulozi veća nacionalnih manjina i manjinskih predstavnika kao najvišeg oblika manjinske samouprave na lokalnom nivou govorio potpredsednik Saveta za nacionalne manjine Nikola Mak.

– U predstojećem mandatu očekujem da se izađe iz dečjih bolesti i dečjeg uzrasta i da postanemo zreli. To znači da veća stvarno ispunjavaju svoju ulogu, da zadovolje interese manjine u ime koje su izabrana i da rade, da nađu svoje sadržaje, a ne da se samo sastaju i donose finansijske planove, izveštaje, nekakve izmene statuta. Treba da idu u svoj narod, da vide koji su to problemi, da ih onda ili sama rešavaju ili da pomognu da se rešavaju u nadležnom telu lokalne samouprave – kazao je Mak.

Potpredsednika Saveta za nacionalne manjine pitali smo koliko je zadovoljan dosadašnjim odnosom Vlade prema Savetu.

– S obzirom na to da imamo osam zastupnika u Saboru, koji su držali i onu vladu od 2003. do 2007. i ovu vladu, a verovatno i buduću bez obzira na to ko će je sastavljati, to je zadovoljavajuće rešenje što se tiče finansijskih sredstava i globalne podrške nacionalnim manjinama, ali eto, opet se dogodio gaf da nam vlada raspiše manjinske izbore za 10. jul, koji je najlošiji termin za održavanje izbora – rekao je Mak.

Dragana Bošnjak

Trogodišnji socijalni program u Belom Manastiru

Ponovo besplatni topli obroci

Kuhani obroci se nabavljaju od Crvenog križa Osijek i vozilom Crvenog križa svaki dan dostavljaju u Beli Manastir, gdje ih preuzima “Oazin” vozač i razvozi do korisnika

Prvog septembra ove godine Mirovna grupa Oaza počela je dostavu besplatnih toplih obroka za 40 korisnika u Belom Manastiru i prigradskim naseljima. Tu dostavu “Oaza” organizuje uz financijsku podršku Ministarstva zdravstva i socijalne skrbi i Grada Belog Manastira.

Osigurana su sredstva za sljedećih osam do devet mjeseci, a očekuje se da će se nakon toga ta socijalna usluga nastaviti još dvije godine. Obroci će se dostavljati korisnicima starije životne dobi, koji nemaju financijska sredstva za osnovne životne potrebe, kao i napuštenim, nemoćnim i bolesnim osobama koje se ne mogu samostalno brinuti o sebi.

Krajem prošle godine odvijao se “Oazin” tromjesečni pilot-projekt dostave besplatnih obroka za 46 korisnika, koji je financirao Grad Beli Manastir, a novopokrenuta dostava dio je trogodišnjeg socijalnog programa, koji će bar malo ublažiti teške prilike u kojima žive neki Baranjci.

Kuhani obroci se nabavljaju od Crvenog križa Osijek i vozilom Crvenog križa svaki dan dostavljaju u Beli Manastir, gdje ih preuzima “Oazin” vozač Ljubo Jeličić i razvozi do korisnika. Za subotu, nedjelju i praznike korisnicima će se dijeliti suhi obroci, koji će se pripremati u “Oazi”. Prvog dana dostave toplih obroka “Oazinog” vozača pratio je i potpisnik ovog teksta da riječju i slikom zabilježi kako se odvija ta aktivnost. Nakon što se navozao po belomanastirskim ulicama, uličicama i budžacima, zaključio je da posao vozača Ljube nije nimalo lak i da je sreća da on dobro poznaje i Beli Manastir i ljude kojima donosi hranu, pa sve obavlja na opšte zadovoljstvo.

Dobro bi bilo kad bi i naši političari, i to upravo sada kad se zahuktava predizborna kampanja, sjeli u Ljubin kombi i s njim obišli svih 40 “Oazinih” korisnika i vidjeli u kakvoj bijedi žive neki naši sugrađani. Možda bi tada zaključili da bi njihov posao trebao biti da svim građanima osiguraju pristojan život, čak i onima koji su se sami doveli u nezavidnu situaciju, a ne da se samo prepucavaju, brinu za svoje privilegije i jalovo otimaju za vlast. J. Nedić

Počela manifestacija “Jesen u Baranji 2011”

Izložba fotografija “Anđeli i vragovi”

Prvog dana ovog mjeseca, u predvorju belomanastirskog Kina otvorena je izložba fotografija “Anđeli i vragovi – lik žene u mohačkim bušama”. Izložbu su pripremili Foto-kino klub (FKK) “Baranja-film” i Centar za kulturu Grada Belog Manastira kao prvu priredbu ovogodišnje manifestacije “Jesen u Baranji 2011”, a u povodu obilježavanja 30 godina postojanja “Baranja-filma” i u okviru međunarodne saradnje s Gradom Mohačem iz Mađarske.

Izložbu su otvorili Deže Kučera, predsjednik FKK “Baranja-film”, autor fotografija Bela Sekič i belomanastirski gradonačelnik Ivan Doboš. Autor je, od 800 fotografija snimljenih za vrijeme mohačkih buša s likom žene, odabrao njih 30 i izložio ih u Belom Manastiru. J. N.

• 
  

Stogodnjak (75)

9. 9. – 16. 9. 1911: mještani srpskih sela Dodoši i Šušnjar na Baniji traže da se u Dodošima izgradi pučka škola, jer je škola u Kraljevčanima preopterećena velikim brojem polaznika iz Kraljevčana, Dragotinaca, Prnjavora, Šušnjara, Bunčića, Dodoša, pa i iz susjedne jabukovačke općine. Zagovornici gradnje škole u Dodošima svoj zahtjev ovako pravdaju: “Dodoši je veliko selo, u istom se otvorila velika rudarska radnja i daljni razvitak je osiguran… Ovdje su zaposleni najviše strani radnici, a ponajviše ljudi familijarni, pa se ovdašnje pučanstvo boji da bi stranci tuđe narodnosti sebi sami sagradili školu, kao što ima puno mjesta u Slavoniji, gđe su Mađari sagradili svoje škole te se kojekakvom mitom djeci, poklonom odjeće i drugim raznim sredstvima otrgli našu djecu iz materinskog krila, te ih u tuđem mađarskom duhu vaspitali…”

* Hrvatskom se dramatično širi vijest da se poznati odvjetnik dr Hinko Hinković, koji je u međuvremenu napustio Zagreb da bi privremeno izbjegao služenje zatvorske kazne od šest mjeseci na koju je osuđen u svibnju, odlučio stalno nastaniti u Srbiji. “Srbobran” prenosi Hinkovićevu izjavu da on “nema nameru da se povlači iz politike, a još manje da se ukloni iz Hrvatske, pa ne može imati ni nameru da pređe u Srbiju…” List podsjeća da je sadašnji boravak Hinka Hinkovića u inozemstvu četvrti po redu: prvi put kao đak 1875. kada je bio relegovan sa Zagrebačkog univerziteta zbog sukoba sa univerzitetskom vlasti, drugi put kao političar 1879. kada je zbog srbofilstva morao da napusti starčevićanske redove i treći put 1895. kad je došao ponovo u sukob s politikom u zemlji.

* I iz Vrginmosta dramatična poruka: “Kod nas su uopće prilike da te Bog sačuva. Nije ni čudo, kada upravni faktori ozgo umišljaju, da je ovdje leglo ‘veleizdajnika’, pa im valjda nije ni malo stalo do toga da 30.000 duša stradava svakodnevno – samo da je manje ‘veleizdajnika’… Ova godina, dan na dan, kosi po nekoliko ljudskih života, tako da sveštenici već spadoše s nogu obavljajući ukope… Liječnika naravno nemamo, makar što ga uvijek tražimo… Prije bi valjda koleru dobili, nego liječnika… Tražili smo ga makar na ogromni trošak iz Topuskog, Vojnića, Gline i nikako dobiti, a siroti se sa smrću bore, a ne smijemo se ni sjetiti na ogromni pomor djece od škrleta i sličnog…”

Đorđe Ličina